Mae grwpiau bregus ym Mhowys mewn perygl o gael eu gadael heb ddigon o gymorth mewn argyfyngau yn y dyfodol

Mae grwpiau bregus ym Mhowys yn wynebu’r perygl o gael eu gadael heb gymorth hanfodol mewn argyfwng yn y dyfodol, fel pandemig arall, yn ôl rhybudd a roddwyd i Bwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus a Gweinyddiaeth Gyhoeddus y Senedd.

Wrth siarad mewn sesiwn dystiolaeth COVID-19 y mis diwethaf (27ain Tachwedd), amlygodd Prif Weithredwr PAVO, Clair Swales, yr argyfwng cynyddol sy’n wynebu grwpiau sy’n cefnogi oedolion gydag anableddau ac anawsterau dysgu. Rhybuddiodd fod cau sefydliadau’n ddiweddar yn peryglu gadael niferoedd mawr o bobl heb ffynonellau cyfarwydd a dibynadwy o gymorth.

Dywedodd Swales wrth y pwyllgor: “Yn ystod COVID, roedd gennym rai grwpiau lleol iawn a oedd, ers blynyddoedd lawer, wedi cefnogi pobl ag anableddau dysgu a’u teuluoedd. Fe wnaethon nhw addasu’n gyflym yn ystod y pandemig – gan symud sesiynau gwybodaeth a chymorth ar-lein, er enghraifft.

“Yr hyn sy’n peri pryder mawr i mi nawr yw ein bod yn gweld y grwpiau hyn yn gorfod cau oherwydd pwysau ariannol.”

Cyfeiriodd at gau Gwasanaethau Eiriolaeth Annibynnol BCA yn Aberhonddu yn gynharach eleni fel achos pryder sylweddol, gan ddweud ei fod yn: “gadael nifer fawr o bobl yn hynod fregus. Nid ydym eto’n glir pa wasanaethau fydd yn cael eu rhoi ar waith i gefnogi’r unigolion hyn. Maen nhw wedi adeiladu perthnasau ymddiriedus gyda staff a gwirfoddolwyr, ac mae’r cau wedi bod yn ddinistriol iddyn nhw.”

Amlinellodd Swales ymhellach fod pobl sy’n byw ym Mhowys wedi profi lefelau uwch o unigrwydd ac arwahanrwydd yn ystod y pandemig, gan nodi bod y rhai oedd yn gwarchod mewn cymunedau gwledig hefyd wedi wynebu heriau sylweddol wrth gael mynediad at fwyd a meddyginiaethau.

Mewn ymateb, symudodd y sector gwirfoddol ym Mhowys ar gyflymder. Sefydlwyd cyfanswm o 126 o grwpiau cymorth cymunedol ar draws y sir i gyrraedd yr ardaloedd mwyaf anghysbell, wedi’u cefnogi gan wasanaethau cyfeillio a gweithredu cymunedol ar lawr gwlad.

Dywedodd Swales wrth y pwyllgor fod y sector mewn sefyllfa unigryw i addasu’n gyflym: “Symudodd ein gwasanaeth cysylltwyr cymunedol a’n gwasanaeth gwirfoddoli o wasanaeth pum diwrnod yr wythnos i wasanaeth saith niwrnod yr wythnos o fewn diwrnodau, gan ymestyn y llinellau ffôn tan 10pm i gefnogi unigolion.”

Dros gyfnod o bedwar mis, derbyniodd PAVO fwy na 4,900 o atgyfeiriadau, darparwyd 647 awr ychwanegol o gymorth, a recriwtiwyd dros 1,400 o wirfoddolwyr i gynorthwyo grwpiau ymateb microleol COVID-19.

Rhybuddiodd Swales fod y pwysau ariannol parhaus ar draws y sector gwirfoddol yn bygwth tanseilio gallu Powys i ymateb yn effeithiol mewn argyfwng yn y dyfodol.

Dywedodd wrth y pwyllgor: “Pe byddwn i’n cael fy ngalw i ymateb nawr ac i ddod â’r trydydd sector at ei gilydd i ymateb i argyfwng ar hyn o bryd, gallwn wneud hynny.

“Rwy’n credu y byddai cyfraniad yn y dyfodol yn fwy heriol gan fod y sector yn wynebu’r pwysau ariannol a’r pwysau capasiti hynny.”